سیلک Si-Yalk ....
اهل كاشانم
نسبم شاید برسد
به گیاهی در هند، به سفالینه ای از خاك "سیلك".
نسبم شاید، به زنی فاحشه در شهر بخارا برسد.
....
از کتاب «صدای پای آب» اثر سهراب سپهری

فکر نکنید حرف تکراری میزنم. برعکس، آنقدر میگویم و میگویم تا هر کدام از ما به صرافت یادگرفتن فرهنگ و گذشته خود بیفتیم و با چشمان باز آینده خود را بسازیم، قبل از اینکه دیگران بخواهند آن را به ما یادبدهند. مثلا قطعه‌ای از شعر صدای پای آب را که در بالا نوشتم ببینید. چند نفر از ما می‌دانیم که سیلک چیست و کجاست و یا اصلا چطور تلفظ میشود؟ و یا اینکه چه چیزی یک سفالینه از خاک سیلک را با اهمیت میکند؟

تا آنجا که من اطلاع دارم، سیلک را بصورت Si-Yalk تلفظ میکنند. این مقاله‌ها را درباره سیلک، اگر دوست داشتید، بخوانید:

قدمت نخستین خانه های روستایی سیلک به ۷۵۰۰ سال پیش رسید
گذر به سیلك اولین شهر جهان
پرستشگاهی٤٧٥٠ ساله در سیلک
سیلک کاشان
طرح مرمت و حفاظت اضطراری قدیمی ترین زیگورات جهان اجرا می شود

صحبت از تلفظ صحیح شد. این قسمت از همان شعر سهراب (صدای پای آب) را بخوانید:

....
صبح ها نان و پنیرك بخوریم.
و بكاریم نهالی سر هر پیچ كلام.
و بپاشیم میان دو هجا تخم سكوت.
و نخوانیم كتابی كه در آن باد نمی آید
و كتابی كه در آن پوست شبنم تر نیست
و كتابی كه در آن یاخته ها بی بعدند.
و نخواهیم مگس از سر انگشت طبیعت بپرد.
و نخواهیم پلنگ از در خلقت برود بیرون.
و بدانیم اگر كرم نبود ، زندگی چیزی كم داشت.
و اگر خنج نبود ، لطمه میخورد به قانون درخت.
و اگر مرگ نبود دست ما در پی چیزی می گشت.
و بدانیم اگر نور نبود ، منطق زنده پرواز دگرگون می شد.
و بدانیم كه پیش از مرجان خلائی بود در اندیشه دریاها.
....

واژه «خنج»‌ را چطور میخوانید؟ یا اصلا از خواندنش بگذریم، میپرسم:‌ خنج چیست؟

آقای ناصر زراعتی در «یادی از سهراب سپهری»‌ مینویسد:
....
این بخش از شعر«صدای پای آب» ..كه به گمان ِ من ، وصیت نامه و مانیفست ِ شاعرانه ٴ سهراب سپهری است.. تكان دهنده است. مگس و پلنگ و كِرم برای همگان آشناست ، اما «خُنج»(به ضَم ّ اول و سكون ِ دوم و سوم ، بروزن ِ كُنج) چیست ؟ این واژه را ..دیده ام و شنیده ام كه.. خیلی ها «خِنج»(به كسرِ اول) می خوانند و برای این مصراع ، معنایی نادرست در ذهن دارند. شاید دلیلش این است كه «خُنج» واژه ای است محلی و در «فرهنگ»ها یافت نمی شود. در كاشان و روستاهای پیرامون آن ، این واژه نام نوعی كِرم ِ برگخوار است؛ جانوری به غایت زشت با اندامی شبیه كِرم ِ ابریشم ، اما چندبار از او بزرگتر، به رنگِ سبز، با پُرزهایی سفید روئیده بر پاها و تن. بر ساقه و شاخه های درختان ِ تبریزی وصنوبر و بید می خزد و به سرعت برگِ درختان را می جود و چاق می شود. آن قدر چاق می شود كه از شاخه ها فرو می افتد و برزمین می تركد و مایعی لزج و سبزرنگ از تن ِ لهیده اش بیرون می زند. عجیب تكثیر می شود و خانه و باغ را پُر می كند.
من دركودكی ، این كِرم ِ زشت و پَلَشت را در روستای جوشقان ِ قالی ، از توابع كاشان ، بسیار دیده ام. هیچكس ..جز سهراب سپهری.. را ندیده ام كه از این جانورِ بدتركیب چندشش نشود و از آن تاحدّ انزجار بدش نیاید.
با دانستن ِ مفهوم ِ واقعی این واژه است كه شعرِ سپهری معنایی عمیق پیدا می كند:
«و اگر خُنج نبود، لطمه می خورد به قانون ِ گیاه.»
....

اجازه دهید این نوشته‌ام را با «شاسوسا» به پایان ببرم. اگرچه ادعاهای مختلفی درباره اینکه شاسوسا چیست و یا کجاست وجود دارد، بر اساس گزارش روزنامه همشهری در شماره یکشنبه ۶ دی ۱۳۷۷، شاسوسا یک بنای قدیمی مربع شکل به ارتفاع حدود ۱۰ متر است که شباهت بسیار به معماری دوران ساسانی دارد، و در زمینی به مساحت حدود یک هکتار در شمال کاشان، در حاشیه کویر، و در ابتدای جاده قدیم کاشان-آران و بیدگل در میان مزرعه قدیمی به نام ملاحبیب قرار گرفته است.

اگر سهراب را دوست دارید، حتما به وب‌سایت www.sohrabsepehri.com سری بزنید، که واقعا با هنرمندی و زحمت فراوان درست شده، و واقعا زیباست.

برچسب‌ها: میراث فرهنگی, هنر

  ¶ ۱۱:۰۲:۰۰ بعدازظهر